ജീവിതത്തിലെ ഏതു പ്രതിസന്ധിയെയും തകര്‍ക്കാതെ നേരിടാന്‍ കഴിവുള്ളവന്റെ അടിത്തറയാണ് ക്ഷമ. മനുഷ്യന്റെ ജീവിതപഥത്തില്‍ നിരവധി പ്രതിസന്ധികളും തിരിച്ചടികളും അഭിമുഖീകരിക്കേണ്ടി വരും. അത്തരം സമയങ്ങളില്‍ ക്ഷമയുള്ളവര്‍ക്ക് മാത്രമെ ആത്മവിശ്വാസം നിലനിര്‍ത്താന്‍ കഴിയൂ. ക്ഷമ എന്നത് സഹനത്തിന്റെ മറ്റൊരു രൂപം മാത്രമല്ല, ബുദ്ധിയും ഹൃദയവും തമ്മിലുള്ള സമതുലിതമായ ബന്ധത്തിന്റെ പ്രതിഫലനം കൂടിയാണ്.
മനുഷ്യജീവിതം ഒരു സമുദ്രംപോലെയാണ്. ശാന്തമായ തിരമാലകളും ആഞ്ഞടിക്കുന്ന കൊടുങ്കാറ്റുകളും മാറിമാറി വരുന്ന അത്ഭുതലോകം. ആ സമുദ്രത്തില്‍ ഉറച്ച മനസ്സോടെ യാത്ര ചെയ്യാന്‍ കഴിയുന്നവരാണ് സത്യമായ വിജയികള്‍. അതിന് ആവശ്യമായ ഏറ്റവും വിലപ്പെട്ട ഗുണം ക്ഷമയാണ്. ക്ഷമയെന്നത് വെറും സഹനമല്ല, മറിച്ച് ആത്മനിയന്ത്രണവും ദൃഢവിശ്വാസവും നിറഞ്ഞ ഒരു മനോഭാവം ആണ്. ജീവിതത്തിലെ ഏതു പ്രതിസന്ധിയെയും തകര്‍ക്കാതെ നേരിടാന്‍ കഴിവുള്ളവന്റെ അടിത്തറയാണ് ക്ഷമ. മനുഷ്യന്റെ ജീവിതപഥത്തില്‍ നിരവധി പ്രതിസന്ധികളും തിരിച്ചടികളും അഭിമുഖീകരിക്കേണ്ടി വരും. അത്തരം സമയങ്ങളില്‍ ക്ഷമയുള്ളവര്‍ക്ക് മാത്രമെ ആത്മവിശ്വാസം നിലനിര്‍ത്താന്‍ കഴിയൂ. ക്ഷമ എന്നത് സഹനത്തിന്റെ മറ്റൊരു രൂപം മാത്രമല്ല, ബുദ്ധിയും ഹൃദയവും തമ്മിലുള്ള സമതുലിതമായ ബന്ധത്തിന്റെ പ്രതിഫലനം കൂടിയാണ്.
ക്ഷമയുള്ളവന്‍ തന്റെ വികാരങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കാന്‍ പഠിക്കുന്നു. മറ്റുള്ളവരുടെ വാക്കുകളോ പ്രവൃത്തികളോ തനിക്കെതിരെ വന്നാലും അവയെ ആലോചനയോടെ വിലയിരുത്തി പ്രതികരിക്കാനുള്ള ശീലമാണ് ക്ഷമയിലൂടെ വളരുന്നത്. അതിനാല്‍ ക്ഷമയുള്ളവര്‍ എപ്പോഴും മാന്യരായിരിക്കും, പരിസരത്തുള്ളവര്‍ക്ക് പ്രചോദനമായിരിക്കും.
വിജയം എന്നത് ഒരു യാത്രയാണ്, ഒരു നിമിഷപരിണതിയല്ല. ലോകത്തെ മഹാവിജയികളുടെ ജീവിതകഥകള്‍ നോക്കിയാല്‍ എല്ലാവര്‍ക്കും ഒരു പൊതുഗുണം കാണാം. അവര്‍ അത്യധികം ക്ഷമയുള്ളവരായിരുന്നു. തോമസ് ആല്‍വാ എഡിസണ്‍ വൈദ്യുതി ബള്‍ബ് കണ്ടുപിടിക്കാന്‍ ആയിരത്തിലധികം തവണ പരാജയപ്പെട്ടു. പക്ഷേ, ഒരിക്കല്‍ പോലും നിരാശരാകാതെ ഓരോ പരാജയത്തെയും പഠനമായിട്ടാണ് അദ്ദേഹം കണ്ടത്. അതാണ് ക്ഷമയുടെ മഹത്വം. വിജയത്തിനായി പരിശ്രമം മാത്രമല്ല, കാത്തിരിക്കാന്‍ അറിയുന്ന മനസും വേണം. വിത്ത് വിതച്ച ഉടനെ വിളവെടുക്കാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്ന കര്‍ഷകനെപ്പോലെ ആകാതെ, അതിനാവശ്യമായ സമയം നല്‍കുന്ന കര്‍ഷകനാണ് യഥാര്‍ത്ഥമായി വിളവിനെ അനുഭവിക്കുന്നത്. അതുപോലെ ക്ഷമയുള്ളവനാണ് വിജയത്തിന്റെ ഫലം ആസ്വദിക്കാന്‍ അര്‍ഹനായവന്‍.
ക്ഷമ മനുഷ്യബന്ധങ്ങളുടെ അടിത്തറയാണ്. മറ്റുള്ളവരോട് കോപം പ്രകടിപ്പിക്കാനും പ്രതികാരം ചെയ്യാനും എളുപ്പമാണ്. എന്നാല്‍ അതില്‍ നിന്ന് സമാധാനം ലഭിക്കുന്നില്ല. ക്ഷമിക്കുന്നവര്‍ക്കാണ് യഥാര്‍ത്ഥ ഹൃദയശാന്തി ലഭിക്കുന്നത്. കുടുംബജീവിതത്തില്‍, ദാമ്പത്യബന്ധത്തില്‍, മാതാപിതാക്കളും മക്കളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തിലും ക്ഷമ അത്യാവശ്യമാണ്. ഒരു തെറ്റോ അഭിപ്രായവ്യത്യാസമോ വന്നാല്‍ അതിനെ അടിയന്തരമായി പ്രതികരിക്കുന്നത് പ്രശ്‌നം വലുതാക്കും. ക്ഷമയോടെ ചിന്തിച്ച് പ്രതികരിക്കുന്നവര്‍ ബന്ധങ്ങളെ ദൃഢമാക്കും. അതുപോലെ തൊഴില്‍സ്ഥലത്തും സുഹൃത്തുക്കളോടും സമൂഹത്തോടും ഇടപെടുമ്പോഴും ക്ഷമയാണ് സൗഹൃദത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം. സാധാരണ ജീവിതത്തില്‍ 'പറയുന്നതിന് മുമ്പ് ചിന്തിക്കുക, പ്രതികരിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ക്ഷമിക്കുക' എന്ന മനോഭാവം വളര്‍ത്താന്‍ കഴിയുന്നവര്‍ മനുഷ്യബന്ധങ്ങളില്‍ സത്യമായ വിജയികളാണ്. ക്ഷമയുടെ യഥാര്‍ത്ഥ ഫലം ആത്മവികസനത്തിലാണ്. ക്ഷമയുള്ളവര്‍ക്കാണ് സ്വയം നിയന്ത്രണം നേടാന്‍ കഴിയുന്നത്. ഒരാള്‍ ക്ഷമയില്ലാതെ പ്രതികരിക്കുമ്പോള്‍, അവന്റെ വികാരങ്ങള്‍ അവനെ നിയന്ത്രിക്കുന്നു. പക്ഷേ ക്ഷമയുള്ളവന്‍ തന്റെ വികാരങ്ങളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നു. അതാണ് വിജ്ഞാനത്തിന്റെ അടിത്തറ. അത്തരം വ്യക്തികള്‍ക്ക് ജീവിതത്തിലെ പ്രശ്‌നങ്ങള്‍ പ്രതിസന്ധിയല്ല, അവസരമാണ്. അവര്‍ പരാജയത്തെ ഒരു പാഠമാക്കി മാറ്റുകയും ദു:ഖത്തെ ശക്തിയാക്കി വളര്‍ത്തുകയും ചെയ്യും. ക്ഷമയിലൂടെ അവര്‍ ആത്മവിശ്വാസം നേടുകയും ആത്മഗൗരവം വളര്‍ത്തുകയും ചെയ്യും. ഇന്ന് ലോകം വേഗത്തില്‍ മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. എല്ലാം തല്‍ക്ഷണ ഫലത്തിന്റെ കാലമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. ഫാസ്റ്റ് ഫുഡ്, ഇന്‍സ്റ്റന്റ് മെസേജിംഗ്, അതിവേഗ ജീവിതം. ഈ വേഗത്തില്‍ മനുഷ്യന്‍ തന്റെ മനസ്സിനെയും മൂല്യങ്ങളെയും നഷ്ടപ്പെടുന്നു. അതിനാല്‍ ഇന്നത്തെ കാലത്ത് ക്ഷമയുടെ മൂല്യം പഴയതിനെക്കാള്‍ അനിവാര്യമാണ്. വിദ്യാര്‍ത്ഥികള്‍ക്ക് പഠനത്തിലെ സമ്മര്‍ദ്ദം, തൊഴില്‍പ്രവര്‍ത്തകര്‍ക്ക് ജോലി സംബന്ധമായ സമ്മര്‍ദ്ദം, കുടുംബങ്ങള്‍ക്ക് ജീവിതത്തിലെ സംഘര്‍ഷങ്ങള്‍ ഇവയെല്ലാം ക്ഷമയില്ലാത്തവര്‍ക്ക് മാനസിക സമ്മര്‍ദ്ദമായി മാറുന്നു. പക്ഷേ, ക്ഷമയുള്ളവന്‍ അവയെ ആത്മവിശ്വാസത്തോടെ നേരിടും. മറ്റുള്ളവരോട് ക്ഷമ കാണിക്കുന്നത് മാത്രമല്ല, സ്വയം ക്ഷമിക്കാനും പഠിക്കണം. നമ്മില്‍ നിന്നുള്ള പിഴവുകള്‍ തിരിച്ചറിയുകയും അതില്‍ നിന്ന് പാഠം ഉള്‍ക്കൊള്ളുകയും ചെയ്യുന്നത് ആത്മവികാസത്തിനുള്ള ആദ്യപടി തന്നെയാണ്.
വിദ്യാര്‍ത്ഥി ജീവിതം വിജയത്തിനുള്ള അടിത്തറയാണ്. പഠനത്തില്‍ പുരോഗതി കൈവരിക്കാന്‍ ആവശ്യമുള്ളതും പരീക്ഷകളിലെ സമ്മര്‍ദ്ദം കൈകാര്യം ചെയ്യാന്‍ ആവശ്യമായതും ക്ഷമയാണ്. ഒരിക്കല്‍ പരാജയപ്പെട്ടാല്‍ അതില്‍ നിന്ന് പാഠം ഉള്‍ക്കൊണ്ട് വീണ്ടും ശ്രമിക്കുന്നവനാണ് വിജയി. ചെറുപ്പത്തില്‍ ക്ഷമയെ വളര്‍ത്തിയെടുക്കുന്നവര്‍ ജീവിതത്തില്‍ വലിയ നേട്ടങ്ങള്‍ കൈവരിക്കും. യുവതലമുറയില്‍ ഇന്നിതുവരെ കാണാത്ത വിധം ആഗ്രഹങ്ങളും ആകാംക്ഷകളും നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. അതിനാല്‍ തന്നെ അവര്‍ക്ക് ക്ഷമയും ആത്മനിയന്ത്രണവും വളര്‍ത്തേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്. അത് മാത്രമെ അവരെ തെറ്റായ വഴികളില്‍ നിന്നും താല്‍പര്യരഹിതമായ തീരുമാനങ്ങളില്‍ നിന്നും രക്ഷിക്കൂ. ക്ഷമ വ്യക്തിപരമായ ഗുണമെന്നതിലുപരി സാമൂഹിക സമാധാനത്തിനുള്ള അടിത്തറ കൂടിയാണ്. സമൂഹത്തില്‍ ഉണ്ടായേക്കാവുന്ന അഭിപ്രായവ്യത്യാസങ്ങള്‍, രാഷ്ട്രീയ വിരുദ്ധതകള്‍ തുടങ്ങിയവ എല്ലാം ക്ഷമയില്ലാത്ത സാഹചര്യത്തില്‍ സംഘര്‍ഷത്തിലേക്ക് നയിക്കും. പക്ഷേ ക്ഷമയുള്ള സമീപനം സ്വീകരിക്കുമ്പോള്‍ വ്യത്യാസങ്ങള്‍ പരിഹാരത്തിലേക്ക് മാറും. ക്ഷമയുള്ള വ്യക്തികള്‍ സമൂഹത്തില്‍ ശാന്തതയും സ്‌നേഹവും വിതറും. അവര്‍ മറ്റുള്ളവര്‍ക്കുള്ള മാതൃകയാകും. അതിനാല്‍, ഒരു സമാധാനസമൂഹം സൃഷ്ടിക്കാന്‍ ഓരോരുത്തരും സ്വന്തം ജീവിതത്തില്‍ ക്ഷമയെ ആഴത്തില്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളണം. ജീവിതത്തിന്റെ യാത്രയില്‍ ക്ഷമയെന്ന വാക്ക് ഒരു വിളക്കുപോലെയാണ്. അത് വഴികാട്ടുകയും ഇരുട്ടിനെ അകറ്റുകയും ചെയ്യുന്നു. ക്ഷമയില്ലാത്തവന്‍ അലസനാകുമ്പോള്‍ ക്ഷമയുള്ളവന്‍ അവന്റെ ദൗര്‍ബല്യത്തെ ശക്തിയാക്കുന്നു.
ക്ഷമയുള്ളവനാണ് യഥാര്‍ത്ഥ വിജയി, കാരണം അവന് സമയം കാത്തിരിക്കാന്‍ അറിയുന്നു, മറ്റുള്ളവരുടെ പിഴവുകളെ പൊറുക്കാന്‍ അറിയുന്നു, തനിക്ക് നേരെ വന്ന പ്രയാസങ്ങളെ പ്രചോദനമാക്കാന്‍ അറിയുന്നു. മനസില്‍ സമാധാനം ഉണ്ടാകുമ്പോള്‍ അതിന്റെ പ്രതിഫലനം ജീവിതത്തിലെ എല്ലാ മേഖലയിലും പ്രത്യക്ഷമാകും. പഠനത്തില്‍, തൊഴില്‍ ജീവിതത്തില്‍, ബന്ധങ്ങളില്‍, ആത്മീയതയില്‍ എല്ലാം. അതിനാല്‍ നമ്മളെല്ലാവരും ഈ ജീവിതപാഠം മനസ്സിലാക്കണം.